เมื่อธรรมครองโลก-ธรรมโฆษณ์

ชุด-ธรรมโฆษณ์ ของ ท่านพุทธทาส 

เรื่อง เมื่อธรรมครองโลก

จัดพิมพ์ โดย  ธรรมทานมูลนิธิ ไชยา

จำนวน 509  หน้า

(การนับจำนวนหน้าของหนังสือ จะนับเฉพาะส่วนหน้าหา ไม่นับส่วน คำนำ สารบาญ และส่วนท้าย)

รายชื่อหนังสือชุด ธรรมโฆษณ์ 

หนังสือชุดธรรมโฆษณ์ แบ่งออกเป็นห้าหมวด

๑ หมวดที่หนึ่ง ชุด "จากพระโอษฐ์" สันปกสีน้ำตาล ๑–๑๐
เป็นเรื่องเก็บมาเฉพาะที่ตรัสเล่าไว้เอง.

๒ หมวดที่สอง ชุด "ปกรณ์พิเศษ" สันปกสีแดง ๑๑–๒๐
เป็นคำอธิบายข้อธรรมะที่เป็นหลักวิชาและหลักปฏิบัติอย่างสมบูรณ์.

๓ หมวดที่สาม ชุด "ธรรมเทศนา" สันปกสีเขียว ๒๑–๓๐
เป็นเทศนาตามเทศกาลต่างๆ.

๔ หมวดที่สี่ ชุด "ชุมนุมธรรมบรรยาย" สันปกสีน้ำเงิน ๓๑–๔๐
เป็นการบรรยายในรูปปาฐกถาในเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างละเอียด.

๕ หมวดที่ห้า ชุด "ปกิณกะ" สันปกสีม่วง ๔๑–๕๐
เป็นการอธิบายข้อธรรมะเบ็ดเตล็ดต่างๆ ประกอบความเข้าใจ.

ในแต่ละหมวด แต่ละหมายเลข อาจมีได้หลายเล่ม ซึ่งได้ใช้วิธีใส่อักษร ก ข ค… ต่อกันไปเรื่อยๆ.

............................................................................................

เมื่อธรรมครองโลก

 -๑-

 หินโค้ง ๑๔ ก.ค. ๑๖

 คำว่า "ธรรม" กับคำว่า "โลก"

ท่าสาธุชน ผู้มีความสนใจในธรรม ทั้งหลาย,

                                [คำปรารภ]

        การบรรยายเป็นครั้งที่     ๑     ของการบรรยายชุดนี้     คือชุดที่เรียกว่า     ภาค

อาสาฬหบูชา.            ขอให้ท่านทั้งหลายระลึกถึงการบรรยายในชุดที่แล้วมา          คือชุด

"ไกวัลยธรรม"        ได้บรรยายจบไปแล้ว       ได้กล่าวถึงสิ่งที่เรียกว่า     "ไกวัลยธรรม"

ในทุกแง่ทุกมุม;         และก็มีความสำคัญเนื่องกัน     คือว่า    ขึ้นชื่อว่า    "ธรรม"   แล้ว

ไม่ว่าประเภทไหน         ย่อมมีลักษณะแห่งไกวัลยตารวมอยู่ด้วย          ไม่ปริยายใดก็ปริยาย

หนึ่ง,    ตัวไกวัลยธรรมเองนั้น    ก็เป็นสักแต่ว่า    "ธรรม"    อย่างหนึ่ง    ด้วยเหมือนกัน.

                                   น.๑

d03203

น.๒                                                         เมื่อธรรมครองโลก

          ในวันนี้      เป็นวันแรกของการบรรยายชุดอาสาฬหบูชา       ซึ่งจะได้บรรยายโดย

หัวข้อใหญ่ว่า     เมื่อธรรมครองโลก          ซึ่งจะได้แบ่งออกเป็นตอน   ๆ   อย่างเดียวกัน.

สำหรับในวันนี้    จะได้กล่าวโดยหัวข้อย่อยว่า    คำว่า    "ธรรม"   กับคำว่า   "โลก"   ซึ่ง

จะกล่าวได้อย่างมากก็เพียงแต่      การบรรยาย    ให้เห็นลักษณะของสิ่งที่เรียกว่า     "ธรรม"

กับสิ่งที่เรียกว่า      "โลก"    ด้วยเท่านั้นเอง;        สองอย่างนี้เป็นสิ่งที่ต้องทำความเข้าใจ

กันก่อน      แล้วจึงจะสามารถเข้าใจในหัวข้อที่ว่า     "เมื่อธรรมครองโลก"   นั้น     จะเป็น

อย่างไร.

          โลกตามธรรมชาติมันก็เป็นอย่างหนึ่ง                 โลกของมนุษย์ที่มีมนุษย์ไปแตะ

ต้อง      ไปจัดสรร     ไปกระทำให้มันเปลี่ยนแปลงไป    ตามอำนาจของมนุษย์    นี้มันก็อย่าง

หนึ่ง;         แล้วอย่างไหนเรียกว่า    เมื่อธรรมครองโลก    คือครองโลกชนิดไหน?    นี้จะ

ได้กล่าวกันต่อไปข้างหน้า.         เมื่อธรรมครองโลกนั้น     มันครองเมื่อไร?      ในลักษณะ

อย่างไร?          นี้มันแล้วแต่ว่าเข้าใจคำว่า         "ธรรม"         ในลักษณะอย่างไร?

                  พึงรู้จักลักษณะของคำว่า "ธรรม" เมื่องครองโลก.

          ธรรมที่เป็นธรรมชาติ,           เป็นกฏของธรรมชาติ         มันก็ครองโลกนี้อยู่

ตลอดเวลา;            ส่วนธรรมที่มนุษย์ประพฤติปฏิบัตินั้น             มันก็ครองโลกนี้เฉพาะ

ต่อเมื่อมนุษย์ประพฤติปฏิบัติเท่านั้น.              ดังนั้น     เมื่อกล่าวให้สิ้นเชิงแล้ว     คำว่า

"ธรรม"     นี้ก็เกิดแบ่งแยกออกไปได้     เป็นธรรมที่เป็นอยู่ตามธรรมชาติ,           หรือตัว

ธรรมชาตินั้นเอง.       และอีกอย่างหนึ่ง     ก็คือธรรมที่คนหรือมนุษย์นี้ปฏิบัติ         เป็นการ

ปฏิบัติ  แล้วแต่ว่ามนุษย์จะปฏิบัติอย่างไร.

ธรรม    กับ    โลก                                                      น.3

          ถ้าเมื่อกล่าว    โดยหลักใหญ่      ขอให้นึกถึงคำ    ๓   คำ     ที่เคยพูดมาแล้ว

มากมายหลายครั้งหลายหน      คือว่า     ธรรมะที่ดำ       ธรรมะที่ขาว      และธรรมที่ไม่

อาจจะกล่าวได้ว่าดำหรือขาว.

          ธรรมดำ    ก็คือ    ธรรมะที่ชั่ว    ที่ผิด    ที่มีผลเป็นความทุกข์.     ถัาคนปฏิบัติ

ธรรมะดำกันทั้งโลก      ธรรมะดำมันก็ครองโลก;         แล้วก็มีผลมาถึงจิตใจของคน     ให้

เป็นทุกข์เดือดร้อน.

          ถ้าคนประพฤติธรรมะขาวใจของคนก็ขาว;                 ธรรมะที่ครองโลกก็เป็น

ธรรมะขาว ก็ทำโลกนี้ให้ไม่เป็นทุกข์ไม่เดือดร้อน หรือเรียกว่าอยู่เป็นสุข.

          นี้ธรรมประเภทสุดท้าย       คือ      ธรรมะไม่ดำไม่ขาวนั้น,      พ้นโลกเหนือ

โลก          ไม่อาจจะกล่าวได้ว่าดำหรือขาว.          ถ้าคนโลกพากันประพฤติธรรมะอย่างนี้

ก็เรียกว่าพ้นความเป็นโลก,    ไม่มีปัญหาเรื่องดำเรื่องขาว    เรื่องบุญ    เรื่องบาป   เรื่องสุข

เรื่องทุกข์         หรือเรื่องดีเรื่องชั่วอะไรกันอีกต่อไปอย่างนี้;         แต่ว่ามีจิตที่หลุดพ้นเหนือ

โลก.    ถ้าธรรมะชนิดนี้ครองโลก    ก็หมายความว่ายกเลิกสิ่งที่เรียกว่า    "โลก"   ไม่มีความ

เป็นโลก, มีแต่ความอยู่เหนือโลก.

          ขอให้จดจำคำสั้น    ๆ    ๓   คำนี้ไว้ให้ดี   ๆ   ทบทวนให้มองเห็นอยู่เสมอ   ว่า

ธรรมะที่มนุษย์ประพฤตินั้น       ดำก็มี      ขาวก็มี      พ้นจากดำพ้นจากขาวก็มี.      ดำคือ

ชั่ว,    ขาวคือดี;     พ้นจากดำจากขาว,    ก็คือเหนือดำ   เหนือขาว   เหนือดี   เหนือชั่ว.

ถ้าเรายังมีกิเลสมากก็ประพฤติธรรมดำ,      ถ้ามีกิเลสน้อยเบาบางไป      ก็ประพฤติธรรมขาว,

น.๔                                                         เมื่อธรรมครองโลก

ถ้าเพื่อความหมดกิเลสโดยประการทั้งปวง        ก็ประพฤติธรรมที่ไม่ดำไม่ขาว.        ธรรมะที่

จะดับทุกข์สิ้นเชิง         คือ        ธรรมะเพื่อนิพพานนั้น        จัดไว้ในพวกที่ไม่ดำไม่ขาว.

          นี่แหละขอให้เพ่งเล็งไปยังการประพฤติปฏิบัติของคน                 ถ้าคนประพฤติ

ธรรมะดำ      ธรรมะดำก็ครองจิตใจของคน;      แล้วก็ครองโลกนี้      ให้โลกนี้เป็นโลกที่ดำ

คือมืดหรือเป็นทุกข์.       ถ้าคนพากันประพฤติธรรมะขาว      ;       ธรรมะก็ครองใจของคน

ให้เป็นใจที่ขาว      ทำโลกนี้ให้เป็นโลกที่ขาว     มีความสุข.     ถ้าประพฤติเหนือดำเหนือขาว

ก็เป็นอันว่า       ไม่ต้องพูดกัน;       ไม่มีเรื่องที่จะต้องพูดกัน       หรือพูดไม่ได้ว่าเป็นอะไร

คือไม่เป็นโลกนั่นเอง.

          นี่ท่านก็จะพอมองเห็นได้เองว่า         ที่ว่าธรรมะครองโลกนั้น        มันมีลักษณะ

อย่างไร?    และที่ว่าเมื่อไรธรรมะครองโลก?    นี้ก็ตอบได้    ๒    อย่าง   ดังที่กล่าวมาแล้ว

ข้างต้น      :      ว่าถ้าหมายถึงธรรมะที่เป็นกฎของธรรมชาติ      ธรรมะชนิดนี้ก็ครองโลกทั้ง

หมดทั้งสิ้น      ทุกความหมาย      อยู่ตลอดเวลา.      แต่ถ้าคำว่าธรรมะหมายถึงการประพฤติ

ปฏิบัติของบุคคลในโลก     ก็หมายความว่า    เมื่อใดมีการปฏบัติธรรมะอย่างไร    ;    เมื่อนั้น

ธรรมะก็ครองโลกเมื่อนั้น, แล้วก็ในลักษณะอย่างนั้น

          จะมีผลเป็นอย่างไร?      ก็ลองคิดดูได้เอง      ถ้าธรรมะดำครองโลก      โลก

นี้ก็เดือดร้อน.         ถ้าธรรมะขาวครองโลก        โลกนี้ก็ไม่เดือดร้อน.        ถ้าธรรมะ

เหนือดำเหนือขาวครองโลก      โลกนี้ก็เลิกกัน,      คือไม่ถึงความเป็นโลก      ที่จะเปลี่ยน

ไปเปลี่ยนมา  เป็นดำ  ๆ  ขาว  ๆ  ดีๆ  ชั่ว  ๆ  บุญ  ๆ  บาป  ๆ  กันอยู่อีกต่อไป;  มันสิ้นสุด

แห่งความหมายจองคำว่า "โลก".

ธรรม กับ โลก                                                          น.๕

          ทีนี้เราต้องการชนิดไหนกัน?          ต้องการธรรมะดำ          หรือธรรมะขาว

หรือต้องการธรรมะไม่ดำไม่ขาว?         ต้องการอย่างไรก็ปฏิบัติอย่างนั้น        ซึ่งก็ได้อธิบาย

กันมาแล้วตั้งแต่ก่อน     ๆ     มานี้    หลายครั้งหลายสิบครั้ง    จนพอจะรู้ว่าปฏิบัติอย่างไรดำ,

อย่างไรขาว, อย่างไรไม่ดำไม่ขาว.

          ทีนี้     เมื่อเรามองเห็นว่า     โลกนี้มันกว้างเกินไป     จะให้ทุกคนปฏิบัติพร้อมกัน

ไม่ได้;         เราคนเดียวก็สามารถที่จำทำให้แก่จิตใจของเราได้.         เมื่อจิตใจของเรา

เปลี่ยนไปอย่างไร         มันก็มีผลเหมือนกับว่าโลกนี้มันก็เปลี่ยนสำหรับเรา;        เช่นว่าเรา

มีจิตใจอยู่เหนือโลก            โลกนี้มันก็มีค่าเท่ากับไม่มีสำหรับเรา,           โลกนี้มันก็ไปมี

สำหรับคนอื่น      ที่จะหลงหรือจะเวียนว่าย      หรืออะไรกันไปก็ตามใจเขา.      แต่มันไม่มี,

เป็นโลกที่ไม่มี          หรือเป็นโลกที่สิ้นสุดแล้ว         สำหรับบุคคลที่ประพฤติปฏิบัติจนถึงขั้นนี้.

          นี่คือสิ่งที่เรียกว่า    "โลก"    กับสิ่งที่เรียกว่า    "ธรรม"   มันจะเป็นของคู่กันมา

อย่างนี้; นี้เมื่อกล่าวตามสมมติที่เราใช้พูดจากันอยู่.